Mitokondriyal Yer Değiştirme Terapisi (MYT): Nedir ve Kısırlıkta Nasıl Kullanılır

MYT, mitokondriyal yer değiştirme terapisi anlamına gelir ve annenin mitokondrileriyle ilişkili kalıtsal hastalıkların çocuğa geçmesini önlemeye yardımcı olan en yeni üreme teknolojilerinden biridir.

MYT’nin Temeli
Mitokondrileri hasarlı olan annenin hücre çekirdeği, kendi çekirdeği çıkarılmış ancak sağlıklı mitokondrileri korunmuş bir donör yumurtasına aktarılır.
Daha sonra bu yumurta, babanın spermiyle döllenir ve ortaya çıkan embriyonun:

  • Çekirdek DNA’sı biyolojik anneden ve babadan,
  • Mitokondriyal DNA’sı (genomun %1’inden azı) donör yumurtadan gelir.

Neden Gereklidir?
Mitokondriler, hücrenin “enerji santralleridir.” Bazı kadınlar, mitokondriyal DNA’da ciddi genetik hastalıklara yol açabilecek mutasyonların taşıyıcısıdır. MYT bu risklerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.

MYT Yöntemleri
Tüm yöntemler, çekirdek genetik materyalin taşınmasına dayanır:

Pronuclear Transfer (PNT)
Annenin zigotundaki çekirdeklerin, donör zigotuna aktarılması:

  • Anne ve donörün yumurtaları ayrı ayrı döllenir.
  • Annenin zigotundan çekirdek çıkarılır ve donörün çekirdeği çıkarılmış zigotuna aktarılır.

Spindle Transfer (ST)
Annenin yumurtasındaki iğ ipliği (kromozomları içeren yapı), donörün çekirdeği çıkarılmış yumurtasına aktarılır.

  • Daha sonra döllenme gerçekleştirilir.

Polar Body Transfer (PBT)
Daha az kullanılan bu yöntemde, genetik materyal aktarımı için polar cisimcikler (mayozun yan ürünleri) kullanılır.

 

MYT ile Geleneksel Tüp Bebek Arasındaki Fark Nedir?

 

Özellik Geleneksel Tüp Bebek MYT
Genetik katkı Anne ve babanın yumurtası ve spermi Çekirdek anne ve babadan, mitokondri donörden
Amaç Kısırlık durumunda gebelik Mitokondri kaynaklı hastalıkların önlenmesi
DNA kaynağı sayısı 2 3 (bu nedenle bazen “üç ebeveynli bebek” denir)

MYT Nerelerde Kullanılıyor?

  • Birleşik Krallık — MYT’yi ilk yasal olarak onaylayan ülke (2015’ten itibaren HFEA aracılığıyla)
  • Yunanistan — MYT’yi aktif olarak uygulayan ilk ülkelerden biri (İspanyol kliniklerle iş birliği dahil)
  • Ukrayna — Teknolojinin klinik uygulamada gerçekten kullanıldığı az sayıdaki ülkelerden biri
  • Meksika — Bazen ABD yasaları dolayısıyla alternatif olarak tercih ediliyor

“Üç Ebeveynli Bebek”
 Bu terim çarpıcı gelse de, çocuk aslında:

  • Genetik materyalinin yaklaşık %99,9’unu biyolojik ebeveynlerinden,
  • %0,1’inden azını ise mitokondriyal DNA olarak donörden alır.
     Mitokondriyal DNA; görünüş, zeka veya kişilik üzerinde etkili değildir — yalnızca enerji üretimi ve hücre sağlığına katkı sağlar.

Bazı ülkelerde bu prosedür genetik müdahale olarak görüldüğü için yasaktır. Diğerlerinde sıkı denetim altında uygulanır. Uzun vadeli riskler (örneğin mitokondri ile çekirdek DNA uyumsuzluğu) hâlâ tartışılmaktadır.

MYT ve BioTexCom Kliniği
BioTexCom, çekirdek transferini (Spindle Transfer) donör yumurtaya uygulayan Doğu Avrupa’daki ilk kliniklerden biridir.
Bu yöntem özellikle şu kişiler için önemlidir:

  • İleri üreme yaşındaki kadınlar
  • Birçok başarısız tüp bebek denemesi olan kadınlar
  • Mitokondriyal hastalık taşıyıcısı kadınlar

Sonuç
MYT, kalıtsal mitokondriyal mutasyonları olan kadınlar için sağlıklı bir bebek sahibi olmanın yolunu açan devrim niteliğinde bir yöntemdir. Yüksek düzeyde laboratuvar hassasiyeti, yasal düzenleme ve her çift için bireysel yaklaşım gerektirir.